Spiegeltje, spiegeltje aan de wand…
De
Aalsterse portrettengalerij is een hoogwaardig artistiek geheel dat een
volledig chronologisch overzicht biedt van alle burgemeesters sinds de
Belgische onafhankelijkheid. Eventuele leemten
werden altijd keurig opgevuld. Het portret van Oscar Debunne, burgemeester van
1953 tot 1956, werd pas geschilderd in 1992. De schilder liet Debunne voor hem
poseren liever dan gebruik te maken van oud fotomateriaal. Het lijkt een ietwat
vreemde keuze maar dankzij deze werkwijze heeft het schilderij duidelijk aan
levendigheid gewonnen. Een goed portret is immers niet enkel een weergave van
de fysieke kenmerken die leiden tot de herkenbaarheid maar tevens de
interpretatie van een persoonlijkheid, die impliciet aanwezig is en onlosmakelijk
deel uitmaakt van de geportretteerde.
Een
paar jaar geleden werd deze unieke kunstverzameling uitgebreid met een nieuwe
telg. En we mogen zelfs gewagen van een historisch moment want voor het eerst werd
de louter mannelijke hegemonie doorbroken. De oude burgervaders moeten nu een vrouw
in hun exclusieve mannenclub dulden. Anny De
Maght-Aelbrecht heeft overigens nooit iemand onberoerd gelaten: vriend of
vijand altijd moesten ze rekening houden met haar uitgesproken eigengereide
mening. Zelfs in de keuze van wie haar ziel op het canvas mocht vastleggen
volgde ze haar eigen gevoel. Ze opteerde voor Danny Cobbaut, een kunstenaar
wiens wortels diep in de Aalsterse bodem verankerd liggen, en wiens schilderij
voor een heuse stijlbreuk zorgde binnen de galerij. Het zal de tijdsgeest zijn
want ook Godfried Danneels’ afscheidsportret is duidelijk een fremdkörper tussen al die statige kardinalen.
Je zou haast denken dat er telepathie in het spel was tussen de voormalige
kerkvader en de burgermoeder. Anny De Maght was alvast zeer tevreden over het resultaat:
“hij heeft me perfect geportretteerd en vooral de ogen tonen duidelijk wat me
als burgemeester bezielde”, orakelde ze op de officiële inhuldiging.
Dat een kunstenaar de persoonlijkheid van een
model zo realistisch mogelijk tracht te boetseren daar kan ik me iets bij
voorstellen, maar wat dan met het zelfportret.
In
een rubriek van Man Bijt Hond werd ik
geconfronteerd met een zelfportret van Egon Schiele. Niets speciaals zou je
denken alleen was het schilderij alles behalve flatterend. Het ademt een zekere
rauwheid en het lijkt zelfs alsof de kunstenaar het beeld van zichzelf wou
verminken.
Wat
bezielt schilders eigenlijk om zichzelf überhaupt te portretteren? Ik kan best
begrijpen dat je taferelen wil schilderen waar moed en zelfopoffering van af
spatten zoals de eed van de Horatii geschilderd door Jacques-Louis David. Ik
kan me perfect inleven in Henri Toulouse-Lautrec wanneer hij zich onderdompelt
in de zwoele sfeer van de Moulin Rouge om zo chroniqueur te worden van het
decadente nachtleven op het einde van de 19e eeuw. Maar waarom wil
iemand per se zichzelf te kijk zetten of in het geval van Schiele zichzelf letterlijk
en figuurlijk blootgeven? Je zou toch veronderstellen dat een schilder niet
bepaald happig is om zijn zelfportret te verknoeien. Bij het maken van zo een
portret moet elke schilder toch stilletjes denken aan het nageslacht
Het
zelfportret is natuurlijk het genre bij uitstek om iets over zichzelf te kunnen
vertellen. De schilder ziet zichzelf zoals hij wil dat wij hem zien. Via de
spiegel heeft hij zich geportretteerd en toen hij daar mee klaar was werd de
spiegel tussen de natuur en het beeld weggetrokken. Het beeld komt zo weer tot
leven in onze blik: wij weerspiegelen de schilder. De kijker neemt deel aan het
portret. Het is de hoogst denkbare dialoog tussen kunstenaar en toeschouwer.
Het
is dus niet het kunstwerk zelf dat we als een spiegel moeten beschouwen, maar
de geest van de kunstenaar. Wie een schilderij een spiegel van de natuur noemt,
degradeert het tot een inferieure poging om iets driedimensionaals in iets
tweedimensionaals te proppen. Wie, echter, de geest van de kunstenaar als een
levende spiegel beschouwt maakt van de kunst een fenomeen en bewaart tegelijk
het onmeetbare geheim ervan.
Gunnar Callebaut
Geen opmerkingen:
Een reactie posten