Enge mensen van Martin Wings

naar vorm en inhoud kort ingeblikt. Zijn handpalmverhalen en korte vertellingen wettigen ons vertrouwen in werk van grotere omvang!

Martin Wings is geboren op 11 maart 1949 ter Brunssum. Sinds 1972 woont hij in Heerlen-Hoensbroek. Hij was resp. administratief medewerker, salarisadministrateur, leraar, zelfstandig ondernemer. Hij publiceert in literaire tijdschriften en online magazines. Hij zou “de meest vrouwonvriendelijke schrijver van Nederland zijn”. Is dit een compliment? Oordeel zelf!

Onlangs schreef ik een recensie over de nieuwe gedichtenbundel van Martin Wings, Alleen voor liefhebbers. Ik sloot af met de opmerking: “Martin Wings schrijft over dagdagelijkse ervaringen die hij een soort dieptedimensie geeft.”
Dit kan ook worden gezegd van zijn verhalen in Enge Mensen.

Toch wil ik eerst het genre dat hij hier beoefent, een naam geven. De dingen benoemen maakt het voor iedereen gemakkelijker.
Zijn het “Korte Verhalen”? 10 à 20 bladzijden, echte toppers (qua lengte) soms 30 bladzijden. “Korte Korte Verhalen”? Ben je dan nog geneigd om in het verhaal te duiken en/of een andere wereld op te roepen?
Het kortverhaal bestaat uit functionele prozateksten; het kwam vanaf de 19de eeuw tot bloei. Het aan elkaar vertellen van verhalen en anekdotes. Het moderne genre begint meestal midden in de handeling (“in medias res”) en stelt één personage en één gebeurtenis centraal, die licht werpt op het karakter of het leven van dit personage.
Schrijft Martin Wings handpalmverhalen? Ook. Hij schrijft echter meestal meer dan één bladzijde.
Wings kiest meestal voor het zkv of het zeer korte verhaal.

In 1987 lanceerde het Vlaams-literair tijdschrift “Gierik” (Antwerpen) het genre “Handpalmverhaal” met een “Handpalmwedstrijd”. De maximale lengte bedroeg 1001 lettertekens. Handpalmverhalen zijn een vinding van de Japanse Nobelprijswinnaar Yasumari Kawabata. Hij schreef ze voor Japanse tijdschriften.
Het opzet vereiste per definitie een uiterst literaire concentratie. Het literaire niveau van de inzendingen vertoonde alle schakeringen tussen het schoolopstel, het maakwerk en het kunstwerk. Kort genoeg voor de palm van je hand.

Ook in zijn gedichtenbundel Alleen voor liefhebbers kiest Wings voor één woord, één blik. Hij probeert zo compact mogelijk zijn gevoelens in dichtvorm te verwoorden.

Verhalen zijn de snoepjes in de literatuur. Je moet niet veel tijd maken om ze te lezen, je kunt ze overal lezen, in bad, bij de dokter, op de trein.
Hier moet ik aan denken als ik Enge Mensen van Martin Wings in mijn handen houd. Hij schrijft ultrakorte verhalen over enge mensen. Hij wil met hen niets te maken hebben. De pest is echter dat je niet om enge mensen heen kunt, ze zijn er nu eenmaal.
Vraag is: “Zijn de verhalen van Martin Wings literatuur? Overstijgen zij de banale vertelling? Zijn ze meer dan columns?” Dit wil ik onderzoeken.

Zeker is dat Martin Wings met zijn kortverhalen/ handpalmverhalen gedurfd zijn nek uitsteekt, want het korte (lees: ultrakorte) verhaal wordt nog altijd een beetje stiefmoederlijk behandeld. Een kort verhaal lijkt nog altijd een ondergeschoven kindje. In onze” contreien is het huilen met de pet op, zeker in Vlaanderen. Voor Wings is “writing short stories a joy”. En ik moet toegeven dat na een eerste lezing ik mij verplicht voel te schrijven dat hij het op een beslagen wijze kan.

Bij (ultra)korte verhalen gelden deels andere regels. Een roman heeft ruimte om gedegen aan karakterschets te doen, een kort verhaal stelt grenzen aan deze mogelijkheden. Wings maakt echter goed gebruik van de weinige ruimte. Of moet ik aan mijn vermoeden lucht geven dat hij in het korte verhaal zijn eigen beperktheid verdoezelt? De karakters krijgen geen kleur, ook de situatie- en sfeerbeschrijving is weinig uitgewerkt. Eén ding moet je hem wel aangeven: hij creëert spanning, hij maakt je kortademig, helaas resulteert dit niet altijd in een verrassende plot.

Hij schrijft vlot, ontvouwt een sober taalgebruik, in enkele van zijn verhalen is progressie duidelijk.
Een kortverhaal is dikwijls het begin van een prozaschrijver die uittest hoe lang hij zijn adem kan ophouden. Van kort verhaal naar roman, een logische stap? Is een kortverhaal de creatie van iemand die op weg is naar een lang(er) verhaal, dé roman? Heeft een kortverhaal korte beentjes? Moet iemand die een roman wil schrijven, eerst leren lopen?

Martin Wings kent het antwoord op vele van deze vragen. Ik stel vast dat hij erin slaagt zijn persoonlijke wereld te vatten in beelden. En hij doet dit soms al eens oppervlakkig, maar normaliter houdt hij zijn personages en de situaties overeind door emoties, twijfels en vragen die universeel zijn.

Zijn verhalen missen echter een lange adem, hij krijgt weinig greep op de grote wereld. Zijn specifieke woordkeuze, zijn ironische humor, de specifieke omgeving maken veel goed. Bedoel ik dat de schrijver zelf een beetje eng is? Doet hij mee, staat hij aan de kant, bekijkt hij de engerds? Bestaat het boek dan alleen uit kommer en kwel? Gelukkig niet! Er wordt ook gelachen, maar niet te lang en vooral niet te hard.

Wings is op zoek naar zin, schrijven is voor hem een therapie. Hij werkt graag met levensverhalen, kort en op een ongebruikelijke manier. Niet door veel te praten over het verleden, maar door het heden op te roepen via een veelheid aan korte verhalen die in handbereik van iedereen zijn. Zijn handpalmverhalen zijn als vingeroefeningen, korte aanzetten voor groter prozawerk, bv. een roman.
De auteur (de verteller) wil nog niet kiezen uit het aanbod aan thema’s, aan situaties, aan personages, aan decorum, hij blikt in weinig blik veel in, hij biedt een mix aan, alsof hij de lezer zelf wil laten kiezen. Een keuze maken met z’n tweeën, de schrijver en de lezer. Samen de uitdaging aangaan voor een werk van lange adem. Een kort verhaal van Stephen King heeft vaak iets van de 120 pagina's. Denk aan Apt Pupil en The Shawshank Redemption. Denk aan een novelle. Een fictionele prozatekst tussen de roman en het korte verhaal. Een eenvoudige structuur en een klein aantal personages over een bijzondere gebeurtenis.

Martin Wings hoeft deze keuze niet langer uit te stellen: hij heeft métier, beschrijvend vermogen en inleving.


Thierry Deleu

Martin Wings, Enge Mensen, formaat 13,5 bij 21,5 cm, 141 blz., paperback, ISBN 978-90-8666-111-4, 12,50 €