Vlaamse schrijver is armoezaaier

Staf De Wilde

In onze zogeheten kwaliteitskranten van vrijdag 25 maart verschijnen artikelen over de benarde pecuniaire toestand van onze auteurs. In feite zeggen die weinig nieuws: op enkele uitzonderingen na heeft nooit een Vlaams auteur van zijn literaire pen kunnen leven.

Wat mij stoort in het artikel, is deze denigrerende zin: "Het beeld van de Vlaamse schrijver als leraar of ambtenaar die na zijn uren schrijft, klopt allang niet meer" (zegt Patrick de Rynck van de Vlaamse Auteursvereniging).

Laten we eens een paar namen noemen en met twee grote stilisten beginnen: Jeroen Brouwers is lector geweest bij Manteau, Paul de Wispelaere was eerst leraar en daarna professor. Boon heeft altijd voor een krant gewerkt. Claus moest "schnabbeltjes" aanvaarden zoals vertaal- en reclamewerk. En in een verder verleden had je bakker Stijn Streuvels.

Kortom, romanschrijvers en dichters hebben in Vlaanderen nooit van hun pen kunnen leven. Dat heeft hen niet belet om uitzonderlijk werk te produceren. Je kan natuurlijk de vraag stellen of zij nog meer en beter hadden voortgebracht, indien zij zich volledig aan het schrijven hadden kunnen wijden. Misschien wel, misschien niet: de voorbeelden uit grotere taalgebieden lijken erop te wijzen dat een volledig engagement tot betere resultaten leidt. Maar dan staren wij ons blind op een kleine minderheid van wie het werk werd vertaald of verfilmd.

Artistiek niveau heeft naar mijn mening te maken met een overmaat aan creatieve energie: van Boon bijvoorbeeld wordt gezegd dat hij creëerde als een bezetene. Inderdaad had deze man een rusteloosheid in zich die hem dwong artistiek bezig te blijven, was het niet als schrijver dan als plastisch kunstenaar.

Het is waar dat je vaak moet vaststellen dat een schrijver of dichter moet aanleunen tegen een partner die voor een veilig inkomen zorgt. Dat is echter en misschien nog meer het geval voor onze plastische kunstenaars, zolang ze niet zijn doorgebroken of door een kunstpaus uitverkoren.

Laten we niet mekkeren: ons taalgebied is zo klein dat het slechts uitzonderlijk zal gebeuren dat een auteur van zijn pen kan leven. Tenzij hij of zij een "commercieel genre" beoefent, zoals de thriller. Ik krijg er de slappe kak van als ik weer eens moet lezen dat onze literatuur bedreven wordt door schoolmeesters. Alsof het onderwijs per definitie dodelijk zou zijn voor de creativiteit. Zoiets zal je nooit lezen over Elsschot die een zakenman was. Blijkbaar is de commercie minder schadelijk voor de kunst dan het lesgeven. Quod non.

Staf De Wilde,
De Haan 25 maart 2011


zonder subsidies


prijs de schrijver
zonder prijzen
hij heeft een zuiver hart

loof hem, geloof hem
zijn woord is onbesmet
het slijk der aarde
heeft het niet aangeraakt

weet je: wie bezeten is
zal bezig blijven, hij rolt
zijn steen de heuvel op

en soms wordt hij
aan een rots geketend
wanneer hij het vuur
der goden rooft

van licht droomt hij:
woorden die de ogen
openen, de genade
der frasen die bloeien
aan een eenzame boom

dagelijks beleeft hij een lente
wanneer uit het lege blad
het leesbare verschijnt
door er een toverpoeder
op te strooien, een geheimschrift
slechts door ingewijden te begrijpen

neen, geen pecunia heeft hij
nodig, geen aalmoes
van verwaten heren,
wel het moeizame verstaan

en de betovering van wie
nog steeds als kinderen zijn
want een kind is hij gebleven
verwond door verwondering
en door verwondering gedreven

Staf De Wilde