Traag is uw verbazing

Bij “De Oostakkerse Cahiers” verscheen de bundel Traag is uw verbazing van Bert Lema. Hij werd geboren in Brugge, op 7 december 1969. Hij studeerde Germaanse in Gent en woont momenteel met vrouw en twee zoontjes in het Pajottenland. Hij is werkzaam in de basiseducatie (alfabetisering). Een aantal gedichten uit Traag is uw verbazing verscheen eerder in "De Brakke Hond", "Nieuw Wereld Tijdschrift" en "Yang".
Lema krijgt op zijn 38ste een nieuwe kans. Eind jaren ‘90 begon hij - na een lange periode van stilte - opnieuw overal te publiceren. Onder andere in "Schoon Schip", "Gierik/NVT" en "Dighter" en met regelmaat in "De Brakke Hond". Bij "Ampersand & Tilde" brengt hij nu Traag is uw verbazing uit.

Lema schrijft krachtige poëzie met een spirituele inhoud. Hij maakt - tot mijn spijt - vaak gebruik van dialectwoorden (woorden uit zijn kindertijd?) en dit stoort mij. De man heeft een lange weg afgelegd: van Brugge via Gent en Brussel naar Vollezele. Soms voel ik invloed van Claus, Lucebert, Llorca en Neruda.
De bundel Traag is uw verbazing bestaat uit twee delen. Het eerste deel bevat gedichten die reeds verschenen. Het tweede deel bevat de cyclus "Traag is uw verbazing". De bundel is een bloemlezing uit zes of zeven jaar schrijven. Toch vormt de bundel een eenheid. De titel slaat op een heel trage openbaring die verbazing wekt.

Zijn gedichten etaleren enerzijds hilarische ernst en anderzijds relativering en ernstige humor. Beide zijn ingebed in een spirituele beleven. Lema is kosmosgevoelig.
De wijze waarop hij de bundel aangeeft - als een offerande – heeft mij gepakt. De eerste gedichten laten mij niet los: wat een eigenzinnige en eigenwijze verwoording van herinneringen aan zijn opa, oma, ouders, zijn kindertijd en jeugd! Zijn beeldspraak doet mij af en toe denken aan de eerste experimentelen, maar door de geaardheid (aarde, aarden) van de gedichten dan weer niet volledig. Ik citeer: Oma is het feest dat vloeit met beken of ze zit aan de feestdis als een walvis of een vriend: hij maakt van haar een ruime zaal of opa sliep met klavecimbel/oma met cortizone.
Gedreven (of moet ik veeleer schrijven: aangedaan?) zoekt de dichter naar verwantschap, herkenning, duidelijkheid. Hij schrijft: Ruimer is het zicht op uw vader/achter hem zit zijn vader en zijn vader en zijn vader/het is een trein die tot aan de bron reikt.

Zijn vader (of is het de dichter zelf?) is in zijn eenvoud voorspelbaar en in zijn woorden verbazingwekkend overgevoelig. Het lijkt wel of zijn geest speelbal is van het niet-verklaarbare. Naar deze begrenzing gaat Lema op zoek bij zijn (groot)ouders en zichzelf.
Zo ervaart de dichter dat hij gewoon een zoon (is)/die zijn zoon zijn als een T-shirt uittrekt. Hij luistert aandachtig en oefent zich in het afschudden/van het gehoorde want het is weer tijd voor het ontmijnen/van als uw verwachtingen.
Wanneer de jongen (de dichter) in het gips zit, ziet hij hoe zijn moeder in de keukenruit/een miniatuur wordt.

Wat ook opvalt, is de aanhoudende wijze waarop de dichter zich moed inspreekt of tot helderheid komt of in de kosmos zijn gram vindt. Het spirituele is voor Lema ontegensprekelijk een houvast, in bange dagen een geloof, geloof dat hem op de been houdt en hem hoopvol stemt. Hij voelt hoe de wind in zijn gezicht waait/om hem het gevoel te geven/dat de wereld iemand om hem heen is.
Ook in het tweede deel van de bundel, "Traag is uw verbazing", zoekt hij naar de contouren van zijn identiteit en luistert hij naar de muziek van zijn ziel waarvan de geest de bron is. Hij gaat er altijd weer langs rijden en langzaam trekt (zijn) weg samen.

De lezer kan met enige volharding en alertheid de mens Lema tekenen: hij zet nauwelijks nog een stap/bij haar vandaan (hij wordt huiselijker), hij geniet van de kleine dingen (Trek u door de weerschurende weide/aan het heelal kunt ge u later wijden), hij gaat op reis, maar toch blijkt iedere keer dat het ook een zoektocht blijft naar zichzelf: hij kwam ooit iemand tegen/die zei: zo zijt ge. In een ander gedicht schrijft hij: het gaat niet om wat ge wilt/of ziet in uw dromen/ge gaat door land dat anders is/met elke stap klopt ge aan.
Soms is teleurstelling zijn deel: second life/terwijl aan uw voeten/steeds de oude wegel kleeft. En hij wordt wanhopig: ge hebt u gewoon/te graag geloofd. Hij confronteert zich met het sterven, met de dood: ge doet uw eigen uitgeleide en r staat u niets te wachten/naar uw huis is naar uw donker.

Er is een gaan dat van woestijn weet
het haast zich niet
naar steden vol gaten

er is geen leven in het leven
een graag zien dat zich niet verliest

en ge begint eraan
met zere voeten
ge vraagt u af hoelang

ge zo nog moet sukkelen
maar trek u niets aan

het is uw gaan

Bert Lema verrast mij met deze bundel om zijn filosofisch trialisme: zijn gedachten en gevoelens leiden een afzonderlijk leven; ze hebben ankerpunten in lichaam (aarde), ziel en geest. Hij zoekt naar zichzelf via zijn (groot)ouders en kijkt vooruit naar het lot dat hijzelf beschoren is. De verwoording van dit alles gebeurt in een archaïsche taal, bewust gekozen, om de band met het verleden niet te breken. Hij moet zich wel hoeden voor gedachtesprongen die woorden niet altijd kunnen volgen, zodat de lezer de indruk krijgt dat hij zweeft.

Thierry Deleu

Bert Lema, Traag is uw verbazing, de Oostakkerse Cahiers, Ampersand & Tilde, Antwerpen, 2007